۸۸ همت تسهیلات بانکی در اختیار اشخاص مرتبط
در ایران به دلیل نظام تسهیلاتمحور، توزیع اعتبارات و بهرهمندی از تسهیلات یک امتیاز محسوب میشود و از اهمیت برخوردار است. بانکها سالهاست برای کسب سود به بنگاهداری روی آوردهاند و تسهیلات در اختیار اشخاص و نهادهای مرتبط با خود قرار میدهند. در پایان سال ۱۴۰۲ مجموعا بیش از ۲۸۶ همت ارزش تسهیلات پرداختی ۲۱ بانک به اشخاص مرتبط خود بوده است که از این رقم، حدود ۸۸ همت آن در زمره مطالبات غیرجاری قرار دارند؛ به عبارت دیگر ۲ ماه یا بیشتر از زمان سررسید آنها گذشته است. این درحالی است که از این ۸۸ همت، ۸۷ همت مربوط به مطالبات غیرجاری بانک آینده و ۱ همت مربوط به مطالبات غیرجاری ۲۰ بانک دیگر بوده است.

بانک نهادی است که در ابتدا با فلسفه واسطهگری مالی متولد شد اما به مرور، توان خلق پول را به دست آورد و امروزه به دلیل این قابلیت بانکها و موسسههای اعتباری، نظارتی جدی بر عملکرد این نهادها وجود دارد.
به عقیده بسیاری از کارشناسان، تورم ساختاری در کشور به صورت عمده تحت تاثیر عدم نظارت دقیق بر عملکرد بانکها پدید آمده و امروزه این نهادها چنان قدرت گرفتهاند که قطع ریشه تخلف و فساد در آنها بسیار دشوارتر از گذشته شده است.
هر بانک برای ادامه فعالیت خود به دلیل ساختار بانکی کنونی ایران، به محلی برای درآمدزایی نیاز دارد. کارمزد پایین خدمات بانکی و فضای نامناسب کسبوکار در کشور، عمدتا بانکها را به سمت بنگاهداری کشانده است.
علاوه بر این موضوع، بازدهی پایین پروژههای مولد در ایران به یکی از عواملی تبدیل شده که بانکها را به سوی سرمایهگذاری در مواردی همچون مسکن و بازارهای موازی و نامولد سوق داده است.
از سوی دیگر این امکان وجود دارد بانکها با نهادها یا پروژههای سرمایهگذاری نیز همکاری کنند اما به هر دلیلی، بهرحال ریسک وصول نشدن طلب بانک در زمان سررسید وجود دارد.
۸۷ همت از ۸۸ همت مطالبات غیرجاری بانکها متعلق به بانک آینده است
در گزارش کنونی حجم تسهیلاتدهی ۲۱ بانک به اشخاص مرتبط خود بررسی شده و میزان مطالبات غیرجاری بانک از اشخاص مرتبط خود تحت نظر قرار گرفته است. البته شایان ذکر است این گزارش تنها در رابطه با تسهیلات بانکی بیش از ۵۰ میلیارد تومان منتشر شده است.
آمارهای منتشر شده از بانک مرکزی نشان می دهد در مجموع حدود ۲۸۶.۷ همت ارزش تسهیلات پرداخت شده با اشخاص مرتبط ۲۱ بانک تا پایان ۱۴۰۲ بوده است. در این میان حدود ۱۶۸.۸ همت از تسهیلات هنوز در زمره مطالبات جاری این بانکها قرار دارند و هنوز سررسید قرارداد آنها به اتمام نرسیده است. در مقابل ۸۸.۴ همت از این به مطالبات غیرجاری این بانک ها افزوده شدهاند. به آن دسته از مطالبات بانکی که دو ماه یا بیشتر از زمان سررسید قرارداد گذشته باشد، مطالبات غیرجاری گفته میشود.
در این میان بانک آینده با بیش از ۱۳۸ همت تسهیلات بانکی به اشخاص مرتبط خود در رتبه اول این دستهبندی قرار دارد. از سوی دیگر بانک شهر و ایرانزمین با ۲۹ و ۲۷ همت وامدهی به اشخاص مرتبط خود، در جایگاه دوم و سوم قرار گرفتهاند. این درحالی است که میزان بدهیهای غیرجاری اشخاص مرتبط هیچیک از ۲۱ بانک مورد بررسی بجز بانک آینده، به یک همت نیز نمیرسد. در مقابل مطالبات غیرجاری بانک آینده از اشخاص مرتبط خود بیش از ۸۷ همت اعلام شده است.
با توجه به اینکه اقتصاد ایران یک اقتصاد تسهیلاتمحور است، جهت حرکت تسهیلات در آن اهمیت زیادی دارد. خارج از موضوع مطالبات غیرجاری بانکها که ممکن است به ورشکستگی بانک و اضافه برداشت مستقیم از بانک مرکزی شود، حتی تسهیلاتدهی هر بانک به اشخاص مرتبط خود نیز حائز اهمیت است چراکه تسهیلات در ایران یک امتیاز به شمار میرود و برای اصلاح سازوکارهای اقتصادی فعلی، لاجرم باید حرکت اعتبارات و توزیع امتیاز را زیر ذرهبین قرار داد و از هرگونه حیفومیل شدن منابع جلوگیری کرد.