مطالبات مشکوکالوصول بانکها در ۱۴۰۲
مطالبات مشکوکالوصول در بانکها: از مدیریت ریسک تا نظارت مالی
رشد چشمگیر مطالبات مشکوکالوصول در بانکهای بزرگ، بهعنوان یکی از مهمترین چالشهای نظام بانکی ایران، نگرانیهایی جدی را به همراه داشته است. هرچند بانکهای دارای سود انباشته بالا توانایی بهتری در مدیریت این ریسکها دارند، اما بدون تقویت نظارت و بهبود مدیریت این مطالبات، ثبات نظام بانکی و کاهش ریسکهای مرتبط با خطراتی مواجه خواهد شد.

به گزارش رواق، به آن دسته از مطالبات بانکها که بیش از ۱۸ ماه از تاریخ سررسید یا تاریخ قطع بازپرداخت اقساط آن سپری شده، مطالبات مشکوکالوصول بانکی گفته میشود.
هزینه مطالبات مشکوکالوصول، مبلغی است که یک شرکت یا سازمان بهعنوان ذخیره برای پوشش زیانهای احتمالی ناشی از عدم وصول مطالبات خود، در نظر میگیرد. این هزینه بخشی از هزینههای عملیاتی شرکت محسوب میشود و در صورتهای مالی بهعنوان کاهنده داراییهای جاری ثبت میشود. هدف از این هزینه، رعایت احتیاط حسابداری و نمایش درست وضعیت مالی شرکت است.
بر اساس بررسی صورتهای مالی ۲۵ بانک که در سامانه کدال منتشر شده، بالغ بر ۷۸ ناشی از تجمیع هزینه مطالبات مشکوکالوصول بانکی در سال ۱۴۰۲، هزینه برای بانکها ایجاد شده است.
بر همین اساس، هزینه مطالبات مشکوکالوصول نظام بانکی در سال ۱۴۰۱ حدود ۵۱.۳ همت بوده است. رشد مطالبات مشکوکالوصول از ۵۱.۳ به ۷۸.۴ همت در عرض یکسال، نشانگر رشد حدودا ۵۲ درصدی این هزینه در سال ۱۴۰۲ است.
هزینه مطالبات مشکوکالوصول چه ارتباطی با رقم اصلی این مطالبات دارد؟
هرچند آمار دقیق و جامعای از میزان مطالبات مشکوکالوصول نظام بانکی در دسترس نیست اما با توجه به هزینه این مطالبات برای بانکها، تاحدودی میتوان شدت تجمع مطالبات مشکوکالوصول در بانکها را تخمین زد.
البته باید توجه داشت که هزینه مطالبات مشکوکالوصول گاهی ممکن است بیش از حد و یا کمتر از میزان واقع و صرفا برای پوشش ریسک احتمالی ثبت شده باشد. برخی از شرکتها نیز به دلیل ضعف در برآورد یا کنترل داخلی نیز ممکن است هزینهای متناسب با واقعیت را ثبت نکنند.
بهطور کلی، افزایش نسبت مطالبات غیرجاری، خصوصا مشکوکالوصول، میتواند حاشیه سود بانکها را کاهش داده و هزینههای واسطهگری مالی بانکها را افزایش دهد.
این دو پیامد، به نوبه خود میتوانند تاثیر زیادی بر ریسک بانکها و رفتار سرمایهگذاران داشته باشند. به همین ترتیب عموما کارشناسان افزایش این دست از مطالبات غیرجاری در بانکها را زنگ خطری میدانند که میتواند این نهادها را دچار مشکل کند. با توجه به اینکه مشکلات بانکها به دلیل ماهیت این صنعت، تنها محدود به یک بنگاه مالی نمیماند و در تمامی نظام پولی کشور پخش میشود، نظارت بر آنها از اهمیت روزافزونی برخوردار است. بر همین اساس، چنانچه بانکی ذخیره بالاتری برای پوشش ریسک مطالبات مشکوکالوصول کنار گذاشته باشد، احتمالا برای پوشش ریسک خود عملکرد بهتری نشان خواهد داد.
کدام بانکها آمادگی بیشتری برای مدیریت ریسک مطالبات مشکوکالوصول دارند؟
بر اساس بررسیهای انجام شده، بانک تجارت با ۱۰.۶ همت طلب، اولین بانک با بیشترین هزینه مطالبات مشکوکالوصول در سال ۱۴۰۲ بوده است.
بانک ملت، ملی و شهر نیز به ترتیب حدود ۸.۸ همت، ۷.۶ همت و ۷ همت، در رتبههای بعدی این ردهبندی قرار دارند. همچنین بانک صادرات، آینده و پارسیان نیز حدود ۵ تا ۶ همت هزینه بابت مطالبات مشکوکالوصول در این مقطع زمانی در کارنامه خود داشتهاند.
با این وجود، بانکهای سرمایه، دی و توسعه تعاون کمترین میزان هزینه مطالبات مشکوکالوصول را به ثبت رساندهاند.
با وجود هزینههای بالای مطالبات مشکوکالوصول در بانکهایی مانند تجارت، ملت، ملی، و صادرات، بررسی آمار سود یا زیان انباشته نشان میدهد که این بانکها عموماً دارای سود انباشته قابلتوجهی هستند.به بیان دیگر، بانکهای دولتی، ذخایر احتیاطی بیشتری برای پوشش ریسک کنار گذاشتهاند. این امر میتواند نشاندهنده توانایی مناسب آنها در مدیریت ریسک و حفظ سود انباشته باشد.
افزایش مطالبات مشکوکالوصول، بهویژه در بانکهای بزرگ، چالشهایی جدی برای نظام بانکی ایجاد میکند. با این حال، بانکهای دارای سود انباشته بالا میتوانند از عهده مدیریت این ریسک برآیند. تقویت نظارت و مدیریت این مطالبات، نقش مهمی در ثبات نظام بانکی و کاهش ریسکهای مرتبط خواهد داشت.