هوشمندسازی انرژی، میراث دهه ۹۰ برای هفتمین برنامه توسعه
در حالی که در برنامه پنجم توسعه اعتبار لازم برای هوشمندسازی انرژی در نظر گرفته شده بود، اکنون و با گذشت بیش از ۵ سال و جمعآوری اعتبار مورد نیاز، این طرح هنوز به مرحله اجرا نرسیده است.

به گزارش رواق ، ایران در حوزه گاز، دومین ذخایر بزرگ جهان را دارد و برای سالها صادر کننده عمده گاز بوده است. در حوزه نفت نیز از اعضای تاثیرگذار اوپک و از تامینکنندگان انرژی اصلی در جهان است. با این حال، در سالهای اخیر به دلیل عدمسرمایهگذاری مناسب در این صنایع و نظارت ناکارامد در حوزه تخصیص انرژی، ایران به واردکننده انرژی در برخی حوزهها مثل برق تبدیل شده است.
روز گذشته مالک شریعتی نیاسر، عضو کمیسیون انرژی مجلس، در گفتگویی تلویزیونی پیرامون مسئله هدررفت انرژی در ایران و راهکارهای رفع این چالش گفتگو کرد. در این گفتگو، مشکلات و چالشهای موجود در نظارت بر خطوط لوله نفت و گاز کشور و تأخیر در اجرای طرحهای هوشمندسازی انرژی به طور جامع مورد بررسی قرار گرفت.
هدررفت نفت در زمان انتقال؛ مسئله چیست؟
شریعتی به مشکلات موجود در نظارت بر خطوط لوله نفت کشور اشاره کرد و بر ضرورت یکپارچهسازی تجهیزات تاکید نمود. وی اظهار داشت: «اولاً بسیاری از دستگاهها خطا دارند. اصل موضوع هم این است که اینها به صورت یکپارچه باشند. اگر یکپارچه نباشند، میشود سوءاستفاده کرد. در اخبار شما اعلام کردید، اخبار جدیدی هم نیست، که یک خط لوله ۳۰۰ متری (در نزدیکی یک پالایشگاه) کشف شد که از جایی نفت کشور را میبرده و بعد از شش ماه متوجه شدهاند.»
شریعتی ادامه داد: «بعضی از کسانی که این کار را انجام میدهند تجهیزات عجیبی دارند، به خط لوله پرفشار گاز در لحظه جوش میزنند، خط را نگاه میکنند و گاز کشور را در مسیر میبرند. بسیاری از تجهیزات ما قدیمی است و بعضی از اندازهگیریها دستی انجام میشود و مهمتر از همه اینکه یکپارچه نیستند.»
وی همچنین در ادامه صحبت خود به برنامه تکلیفی قانون اشاره کرد: «ما در قانون برنامه تکلیفی داریم که بحث اصلاح رابطه مالی شرکت ملی نفت، که اساساً تولید نفت و گاز کشور را انجام میدهد، با دولت است. مبنای اصلاح رابطه مالی، اندازهگیری است، یعنی ما بدانیم بر سر چاههای نفت، در میدانهای نفتی و میدانهای گازی چقدر تولید داریم و دقیقاً اینها را بتوانیم با همدیگر رصد کنیم و این باید کامل شود تا کامل نشود فایدهای ندارد.»
شریعتی افزود: «یعنی در یک جا تجهیزات نصب میشود و در جاهای دیگر نیست. این باید به صورت یکپارچه کامل شود تا هم امکان قاچاق گرفته شود و هم امکان نشتی و هم امکان دزدیها و سرقتهایی که اتفاق میافتد، کاهش یابد.»
با توجه به اظهارات شریعتی، به نظر میرسد شرکت ملی نفت ایران در تلاش است تا با بهروزرسانی تجهیزات و یکپارچهسازی سامانههای نظارتی، امنیت و بهرهوری تولید نفت و گاز کشور را ارتقاء بخشد؛ اقدامی که تا کنون به صورت موثر اجرایی نشده است. یکی از طرحهای پیشرو، اجرای طرح هوشمندسازی انرژی است که اعتبارات لازم آن در برنامه پنجم توسعه پیشبینی شده است.
قاچاق؛ آسیبی که به دلیل نبود مدیریت هوشمند انرژی بروز میکند
در ادامه گفتگوها، اردشیر دادرس و مصطفی سعیدی، کارشناسان برجسته در زمینه گاز و نفت، به بررسی چالشهای ایجاد شده به دلیل فقدان مدیریت هوشمند پرداختند.
سعیدی یکی از پیامدهای منفی این مسئله را قاچاق عنوان کرد و در این باره گفت: «عمده نفت و گازی که درکشور تولید میکنیم، در داخل مصرف میشود. یعنی ما معادل تقریباً ۹ و نیم بشکه یا کمی پایینتر داریم نفت تولید میکنیم، بخش قابل توجهی به داخل کشور میآید، به سمت نیروگاه و پالایشگاه و بخش صنعت میرود و اتفاقاً رصد مصرف داخل، موضوع به شدت مهمی است. از این نظر که وزارت نفت، بحث تولید را دارد و وزارتخانه دیگر مثل نیرو، صمت، جهاد کشاورزی، مصرف کننده هستند. تا الان هم سامانهها به شکلی بوده است که اینها اطلاعات با هم چک نمیشده اند. مثلاً ما در بحث قاچاق، الان مسئولان خودشان شفاف اعداد را گفته اند، میگویند ما حداقل ۱۵ میلیون لیتر در روز قاچاق داریم. این میشود چقدر، این تقریباً عددی حول و هوش ۴ میلیارد دلار پول، شما همین را حل کنید، دیگر نیازی به واردات نیست.»
هوشمندسازی انرژی؛ راهکار مدیریت هدررفت
دادرس و سعیدی همچنین نکاتی را در خصوص راهکار مقابله با این مشکلات ارائه کردند. دادرس با تاکید بر اجرای طرح هوشمندسازی به عنوان راه چاره این مشکلات، درباره تأخیر در اجرای این طرح گفت: «پیرو فرمایش آقای شریعتی، بحث طرح ملی هوشمندسازی انرژی از برنامه پنجم توسعه شکل گرفت و تا به امروز انجام نشده، یعنی در برنامه هفتم هم ما دیدهایم. سه موضوع مهم در برنامه هفتم توسعه کشور دیده شده که میترینگ، فلرینگ، ذخیرهسازی و هدفمندی منابع است که باید در این حوزه هر کدام به تفکیک مسائل بودجه و برنامهریزی خاص خود را انجام دهد. دولت به نظرم هم در گذشته، هم در جریان بودجه فعلی این مسأله را ندیدند.»
او در ارتباط با علت اجرایی نشدن این طرح شفاف گفت: «موقعیت گسترده جغرافیایی ایران نشان میدهد که ما باید در تمامی فرآوردههای چهار ماده نفتیمان؛ پتروشیمی، گاز و … مسئله میترینگ (اندازهگیری) را اجرا کنیم و هوشمندسازی را انجام دهیم. ما ناگزیر هستیم، همانطور که فرمودند امروزه بین 8 تا 10 میلیارد مترمکعب گاز در شبکه به یک شکل نابود میشود و از بین میرود. ما در مبادلات صادرات و واردات نفت و گازی که داریم، یک مدیر کلی داریم در وزارت نفت که عملاً ایشان توانایی انجام این موضوع را به جهت الزامات قانونی ندارد و باید حتماً بحث تعرفههای قیمتگذاری دیده شود.»
وی با اشاره به این که نبود پایش هوشمند در حوزه انرژی باعث خطا در محاسبات میشود گفت: «برای مثال، انرژی حرارتی را در قالب گاز به صورت جرمی به مردم میفروشیم اما به همان میزان پول دریافت نمیکنیم. (چرا که فروش به صورت حجمی است در صورتی که باید جرمی باشد).در بحث هوشمندسازی جایگاههای سیانجی ما وجه آن را پرداخت کردهایم، یعنی مردم طبق چیزی که در سال 98 تصویب شد 392 ریال بیشتر هزینه گاز دادند که مجموع آن بعد از 5 سال 1500 میلیارد تومان شده است. بعد از پنج سال هنوز سامانه هوشمند جایگاههای سوخت گاز طبیعی فشرده پیادهسازی نشده و این خود یک سؤال بزرگی است».
دادرس برای خروج از این وضعیت پیشنهاد کرد: «ما باید انرژی حرارتی خود را اندازهگیری کنیم و به مردم بفروشیم. برای بنزین و گازوئیل، طرحهایی داریم مانند نصب دوربین پلاکخوان در جایگاهها که سوختگیری بدون کارت سوخت امکانپذیر نباشد. همچنین استفاده از سامانههای نظارتی مانند تگ عارف آیدی و دوربینهای پلاکخوانی میتواند قاچاق را به طور قابل توجهی کاهش دهد. این اقدامات هزینه زیادی ندارند و بازگشت سرمایه آنها محاسبه شده است.»
اجرای طرحهای هوشمندسازی و یکپارچهسازی سامانههای نظارتی در حوزه گاز و نفت، نیازمند توجه جدی دولت و تخصیص منابع مالی مناسب است. عدم اجرای به موقع این طرحها میتواند منجر به افزایش قاچاق، نشت و دزدی فرآوردههای نفتی شود که تأثیرات منفی بر اقتصاد کشور خواهد داشت.
انتهای پیام/.