چالش جدید اقتصاد خانوار؛ رشد ۵ برابری هزینه حمل و نقل در ۴ سال اخیر
بررسیها حاکی از آن است که در سالهای اخیر، تورم خودرو و هزینههای مرتبط با وسایل نقلیه شخصی افزایش چشمگیری داشته، اما جالبتر آنکه، رشد هزینههای حمل و نقل عمومی از این هم فراتر رفته و فشار مضاعفی بر بودجه خانوارها وارد کرده است.

به گزارش رواق، یکی از هزینههای سالانه خانوار، مربوط به تامین وسایل حمل و نقل است. این دسته از هزینهها ممکن است ناشی از استفاده حمل و نقل عمومی باشد، یا در اثر خرید خودرو و یا تعمیرات آن ایجاد شود.
مرکز آمار، با استفاده از دادهها و آمارهای اقتصادی، برآورد کرده بهطور متوسط خانوار سالانه ۳.۴ درصد از بودجه خود را صرف خرید خودرو میکنند. این نتیجه، لزوما به معنای آن نیست که همهی خانوارها سالانه یک خودرو خریداری میکنند، بلکه میانگینی از عملکرد خانوارها طی یک بازه زمانی چند ساله را ارائه میدهد.
همچنین، هزینههای مربوط به استفاده از خودرو و سایر وسایل حمل و نقل شخصی، بالغ بر ۴ درصد هزینههای خانوار در طول سال را پوشش میدهد. در مقابل، سهم استفاده از حمل و نقل عمومی کمتر از ۱.۵ درصد هزینههای خانوارها را به خود اختصاص داده است.
به همین ترتیب، در مجموع حدود ۹ درصد از بودجه سالانه خانوار، صرف تامین مالی کالاهای مربوط به حمل و نقل میشود.
تورم خودرو در ۴ سال اخیر چهقدر بوده است؟
تورم سه گروه کالایی به صورت نقطه به نقطه و از ابتدای سال ۱۴۰۰ بررسی شده است که به ترتیب نماینده تورم خرید خودرو، تورم هزینههای تعمیرات خودرو و تورم خدمات حمل و نقل عمومی هستند.
بررسیها نشان میدهد هزینه خرید خودرو، در ابتدای سال ۱۴۰۰ تورمی نزدیک ۱۰۰ درصد را تجربه کرد. این شاخص هرچند به مرور زمان کاهش یافت اما همچنان تا پایان سال، بجز در ماه مهر، عددی کمتر از ۴۰ درصد را اختیار نکرد.
به عبارت دیگر، تقریبا طی همه ماههای ۱۴۰۰، قیمت خودرو به طور متوسط بالغ بر ۴۰ درصد بیش از قیمت همان خودرو در ماه مشابه ۱۳۹۹ بوده است.
شاخص مورد بررسی، در اوایل ۱۴۰۱ نیز در کانال بیش از ۴۰ درصد قرار داشت. با این وجود تورم خرید خودرو در ماههای پاییزی به صورت مقطعی به کانال ۳۰ درصد کاهش یافت اما مجددا با نزدیک شدن به پایان سال، جهش تورمی دیگری تجربه شد که این شاخص را به ۹۴ درصد در فروردین ۱۴۰۲ رساند.
سال ۱۴۰۲، سالی پر فراز و نشیب برای قیمت خرید خودرو به شمار میرود. بر اساس دادههای منتشر شده از مرکز آمار، با در پیش گرفتن روند نزولی، میزان رشد قیمت خودرو از فروردین ۱۴۰۲ تا فروردین ۱۴۰۳، به کمتر از ۱۰ درصد رسید. این درحالی است که از اردیبهشت ماه مجددا تورم این گروه کالایی خیز برداشته و در حال حاضر، در کانال ۲۰ تا ۳۰ درصد قرار گرفته است.
افت و خیز هزینه تعمیرات در سالهای گذشته
افزایش هزینه تعمیرات و قطعات خودرو و وسایل نقلیه دیگر نیز، از جمله مواردی هستند که بر رفاه خانوار تاثیر میگذارند. بر این اساس، تورم این گروه کالایی از ابتدای سال ۱۴۰۰، از کانال ۳۰ درصد به حدود ۱۵ درصد تا پایان همان سال کاهش یافته است.
در مقابل، در سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ این روند معکوس شده و مجددا تورم هزینه استفاده از خودروی شخصی، به کانال ۳۰ تا ۴۰ درصد انتقال یافته است. دادهها نشان میدهد رکورد تورمی این گروه کالایی در اردیبهشت ۱۴۰۲ با نرخ ۴۰.۸ درصد به ثبت رسیده است. از ابتدای سال جاری، این شاخص رو به نزول گذاشته و به کانال ۲۰ درصد افت کرده است.
۵.۲ برابر شدن هزینه استفاده از حمل و نقل عمومی
حمل و نقل عمومی، به عنوان جایگزینی برای خرید خودرو به شمار میرود و عمدتا رسانهها تلاش برای تبلیغ آن دارند. هرچند این روش حمل و نقل میتواند مشکلات ترافیک شهری و آلودگی هوا را کاهش دهد، اما علاوه بر نبود زیرساختهای کافی برای پوشش تقاضا و از سوی دیگر، تورم هزینههای آن نیز، مورد انتقاد گستردهای قرار دارد.
بر اساس دادههای انتشار یافته از درگاه ملی آمار، نرخ تورم این گروه کالایی طی ۴ سال اخیر، پیوسته بیش از ۴۰ درصد بوده است. این شاخص که در این سالها حدود ۴۰ تا ۶۰ درصد تورم داشته، رکورد خود را در اردیبهشت ۱۴۰۲ با نرخ ۵۹.۴ درصد به ثبت رسانده است.
محاسبات نشان میدهد میانگین قیمت خودروهای خریداری شده توسط خانوار از آبان ماه ۱۴۰۰ تا امسال، حدود ۲.۸ برابر و میانگین هزینه نگهداری وسایل حمل و نقل، ۲.۴ برابر رشد کرده است.
در مقابل، متوسط هزینههای حمل و نقل از آبان ۱۴۰۰ تا سال جاری، بیش از ۵.۲ برابر شده است.
نتیجهای که میتوان از این آمار دریافت، آن است که نه تنها هزینه تهیه و استفاده از وسایل شخصی نسبت به ۱۴۰۰ رشد قابل توجهی داشته، بلکه حتی رشد هزینههای استفاده از وسایط حمل و نقل از آن نیز شدیدتر بوده است. این موضوع نه تنها ممکن است به رفاه شهروندانی که از وسایل حمل و نقل عمومی استفاده میکنند آسیب برساند، بلکه ممکن است استقبال شهروندان در استفاده از خدمات عمومی این حوزه را کاهش داده و به ترافیک و آلودگی شهری آسیب دامن بزند.