صف‌های طولانی و منابع محدود
کاهش دریافت‌کنندگان تسهیلات ازدواج؛ بانک‌ها چگونه عمل کردند؟
با وجود تخصیص ۲۰۰ هزار میلیارد تومان برای تسهیلات ازدواج و فرزندآوری در سال جاری، کاهش تعداد دریافت‌کنندگان این وام‌ها و طولانی شدن صف‌های انتظار، نگرانی‌هایی درباره نحوه اجرای سیاست‌های حمایتی و عدالت در توزیع تسهیلات بانکی ایجاد کرده است.
به گزارش رواق، تسهیلات قرض‌الحسنه ازدواج و فرزندآوری یکی از راه‌های مهم دولت‌ها برای اجرای سیاست‌های حمایتی و اجتماعی به شمار می‌رود. دولت‌ها سالانه تکالیفی را به شبکه بانکی محول می‌کنند تا از طریق اعطای این وام‌ها، از ازدواج و فرزندآوری حمایت کنند. اما به دلیل نرخ بهره پایین و بازپرداخت طولانی‌مدت، این تکالیف معمولاً با استقبال چندانی از سوی بانک‌ها روبه‌رو نمی‌شود.
بر اساس اعلام بانک مرکزی، در سال جاری ۲۰۰ هزار میلیارد تومان منابع مالی برای این تسهیلات در نظر گرفته شده بود. تا پایان آبان، بیش از ۱۷۳ هزار میلیارد تومان از این منابع به متقاضیان پرداخت شده است. با این وجود، هنوز تعداد زیادی از متقاضیان در صف‌های طولانی برای دریافت این وام‌ها منتظر هستند. برای تسریع در پرداخت‌ها، بانک مرکزی تصمیم گرفت ۵۰ هزار میلیارد تومان از سپرده قانونی بانک‌ها را آزاد کند و به این تسهیلات اختصاص دهد.
کاهش شانس دریافت وام ازدواج نسبت به سال گذشته
در ۸ ماه ابتدایی سال جاری، ۴۲۸ هزار نفر موفق به دریافت وام ازدواج شدند و مجموعاً ۱۴۳ هزار میلیارد تومان به این متقاضیان پرداخت شد. اگرچه مبلغ کل پرداختی نسبت به سال گذشته ۲۷ درصد افزایش یافته و میانگین دریافتی هر متقاضی از ۲۰۴ میلیون تومان به ۳۳۳ میلیون تومان رسیده است، اما تعداد دریافت‌کنندگان وام ازدواج کاهش قابل‌توجهی داشته است.
در سال گذشته، ۵۵۰ هزار نفر در همین بازه زمانی وام ازدواج دریافت کرده بودند. این کاهش نشان می‌دهد که افزایش مبلغ وام‌ها، فشار بیشتری بر شبکه بانکی وارد کرده و باعث محدودیت در تعداد پرداخت‌ها شده است.
تسهیلات فرزندآوری؛ کاهش تعداد دریافت‌کنندگان وام
وام فرزندآوری نیز یکی دیگر از تکالیف بانکی است که در سال جاری با چالش‌هایی روبه‌رو بوده است. در ۸ ماه نخست امسال، بانک‌ها مجموعاً ۳۰.۱ هزار میلیارد تومان وام فرزندآوری به ۳۶۶ هزار متقاضی پرداخت کردند.
این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته، ۴۹۱ هزار نفر موفق به دریافت این وام شده بودند و مجموع پرداختی بانک‌ها به ۳۰.۵ هزار میلیارد تومان می‌رسید. کاهش تعداد دریافت‌کنندگان این وام و همچنین کاهش مجموع مبلغ پرداختی، نشان می‌دهد که این بخش از تکالیف بانکی به صورت کامل اجرا نشده است.
تناقض میان هزینه‌های زندگی و تسهیلات پرداختی
با وجود افزایش هزینه‌های زندگی و رشد بیش از ۳۰ درصدی میانگین هزینه‌ها، مجموع پرداختی بانک‌ها به متقاضیان تسهیلات ازدواج تنها ۲۷ درصد افزایش یافته و مجموع پرداختی وام فرزندآوری حتی کاهش یافته است. این تناقض نشان‌دهنده ناتوانی تسهیلات فعلی در پوشش نیازهای واقعی متقاضیان است.
علاوه بر این، بر اساس آمار بانک مرکزی، تا پایان مهر ماه سال جاری، بیش از ۴۱۵ هزار نفر همچنان در صف دریافت این تسهیلات قرار دارند. این آمار به‌خوبی نشان می‌دهد که سیستم بانکی نتوانسته به تقاضای روزافزون پاسخ دهد.
نابرابری در توزیع تسهیلات بانکی
یکی از مسائل بحث‌برانگیز در زمینه تسهیلات قرض‌الحسنه، نحوه توزیع آن است. داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد که در سال گذشته بیش از ۱۶۴ هزار میلیارد تومان تسهیلات به کارمندان بانک‌ها پرداخت شده است. این در حالی است که مجموع تسهیلات ازدواج و فرزندآوری در همان سال کمتر از این رقم و حدود ۱۴۴ هزار میلیارد تومان بوده است.
این آمار نشان می‌دهد که کارمندان بانک‌ها به دلیل دسترسی آسان‌تر به منابع مالی، نسبت به دیگر متقاضیان در اولویت دریافت وام قرار دارند. چنین سیاستی، علاوه بر تشدید نابرابری، می‌تواند اعتماد عمومی به سیستم بانکی را نیز کاهش دهد.
عملکرد شبکه بانکی در اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه نشان می‌دهد که افزایش مبلغ وام‌ها، به تنهایی نمی‌تواند مشکلات را حل کند. کاهش تعداد دریافت‌کنندگان، طولانی شدن صف‌ها و نابرابری در تخصیص منابع، همگی نیاز به بازبینی در سیاست‌گذاری‌ها را نشان می‌دهد.
برای بهبود وضعیت، پیشنهاد می‌شود که شفافیت در تخصیص منابع افزایش یابد، اولویت‌بندی‌ها به نفع متقاضیان واقعی بازنگری شود و سقف تسهیلات متناسب با رشد هزینه‌های زندگی تنظیم شود. تنها از این طریق می‌توان اهداف عدالت اجتماعی را محقق کرد و فشارهای اقتصادی را بر خانوارها کاهش داد.
