تورم دهک‌ها در آبان ۱۴۰۳؛
فشار تورم آبان بر کم‌درآمدها
افزایش تورم ماهانه در آبان ۱۴۰۳، شکاف طبقاتی در ایران را فراتر از مسائل اقتصادی، به ابعاد معیشتی و اجتماعی گسترش داد. گزارش مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که تورم میانگین ۲.۸۳ درصدی این ماه، تفاوت‌های عمیقی را در میزان فشار بر دهک‌های مختلف درآمدی پنهان کرده است.
به گزارش رواق، تورم ماهانه آبان ۱۴۰۳ نسبت به ماه گذشته با افزایش مواجه بوده است؛ اما این تنها اتفاق مهم تورم آبان ماه نیست.
جزئیات گزارش منتشر شده از مرکز آمار نشان می‌دهد تورم قیمت‌ها با تغییر گروه درآمدی، به ضرر دهک‌های کم‌درآمد بوده است. به عبارت دیگر، تورم از دهک‌های پر درآمد به سمت دهک‌های کم‌درآمد شدیدتر می‌شود.
داده‌ها نشان می‌دهد که تورم آبان ماه، به شکل معناداری بر دوش دهک‌های کم‌درآمد سنگینی کرده است. برای دهک اول، تورم ماهانه به ۳.۷۷ درصد رسید، در حالی که دهک دهم تنها با ۲.۵۳ درصد تورم مواجه شد.
این اختلاف پیام روشنی دارد: خانوارهای کم‌درآمد، به دلیل وابستگی بیشتر به کالاهای ضروری، آسیب‌پذیرتر از گروه‌های پردرآمد هستند. این شاخص برای دهک دوم و سوم به ۳.۷۷ و ۳.۴۲ درصد و برای دهک نهم و هشتم نیز به ترتیب ۲.۷ و ۲.۸۲ درصد به ثبت رسیده است.
دلیل تفاوت تورم میان گروه‌های درآمدی مختلف چیست؟
یکی از مهم‌ترین دلایل این نابرابری، سهم بالای اقلام خوراکی در سبد هزینه‌ای خانوارهای کم‌درآمد است. به عبارت دیگر، خانوار پردرآمد بخش کمتری از بودجه خود را برای کالاهای ضروری مانند خوراکی هزینه می‌کنند، همچنین میزان مصرف بالاتری از سایر کالاها دارند. در مقابل، به دلیل محدودیت مالی گروه‌های کم‌درآمد، کالاهایی همچون خوراکی، سهم بالایی از بودجه خانوار دارند.
در حالی که به طور میانگین، ۴۳ درصد از تورم ماهانه آبان ناشی از افزایش قیمت خوراکی‌ها بوده است، این سهم برای دهک اول به ۶۲ درصد می‌رسد. در مقابل، دهک دهم تنها ۲۷ درصد از تورم خود را به گروه خوراکی اختصاص داده است.
آمارها نشان می‌دهد طی ماه گذشته، رشد قیمت سبزیجات و حبوبات بیشترین تاثیر را در رشد قیمت‌ها داشته است؛ این گروه به تنهایی بالغ بر ۲۰ درصد کل افزایش قیمت‌ها در آبان را رقم زده است. این در حالی است که خانوارهای پردرآمد، به دلیل سهم کمتر کالاهای ضروری در سبد مصرفی‌شان، تأثیر کمتری از این افزایش قیمت‌ها پذیرفته‌اند.
انداختن بار تورم بر دوش فقرا؛ تشدید شکاف طبقاتی در جامعه
افزایش فشار تورمی بر گروه‌های کم‌درآمد، پیامدهایی همچون تشدید نابرابری اقتصادی، کاهش رفاه اجتماعی و نارضایتی‌ها را در پی دارد. رشد قیمت کالاهای ضروری، خانوارهای کم‌درآمد را به سوی کاهش مصرف این کالاها یا حذف آن از سفره خود سوق می‌دهد.
در مقابل، سیاست‌گذاران می‌توانند در شرایط تورمی، با استفاده از سیاست های حمایتی، اثر افزایش قیمت‌ها را کاهش دهند.
قیمت‌گذاری مستقیم، یکی از راه‌های دولت‌ها برای مدیریت آثار تورمی است اما به دلیل دستکاری بازارها و قیمت‌های نسبی، عموما از سوی کارشناسان مورد انتقاد قرار گرفته است. یکی از راه‌ها این است که دولت به‌جای قیمت‌گذاری، بر قیمت‌ها نظارت کند.
یارانه مستقیم برای کالاهای اساسی همانند یارانه نقدی یا طرح کالابرگ الکترونیکی، از دیگر روش‌های دولت برای ایجاد تور حمایتی اقشار کم‌درآمد است.
بسیاری از کارشناسان، باور دارند هرچند این اقدامات می‌تواند در کوتاه مدت آثار تورم را مهار کند اما همچنان بیماری اصلی پابرجا خواهد بود. به همین ترتیب باید سیاست‌گذار بتواند پاشنه آشیل تورم را تشخیص داده و با تجویز سیاست‌های مناسب، به کلی از تورم افسارگسیخته جلوگیری نماید.
تورم آبان ۱۴۰۳ بار دیگر بر لزوم توجه به آسیب‌پذیری گروه‌های کم‌درآمد تأکید کرد. فشار بیشتر بر این گروه‌ها ناشی از ساختار نابرابر سبد مصرفی و افزایش قیمت کالاهای ضروری است. اگرچه این شرایط قابل مدیریت است، اما عدم اقدام قاطع در این حوزه می‌تواند پیامدهای عمیقی بر نابرابری و ثبات اجتماعی به همراه داشته باشد.
