ارز ترجیحی چیست و در چه بستری معامله می‌شود؟
بانک مرکزی با راه‌اندازی مرکز مبادله ارز و طلا و همچنین تالار ارز توافقی، موفق به راه‌اندازی بستری شده که در آن، معاملات با شفافیت بیشتری انجام می‌شود. در گزارش پیش‌رو، برخی از تفاوت ارز ترجیحی‌های مختلف و نحوه کارکرد آن‌ها برشمرده شده است.
به گزارش رواق، هرساله بانک مرکزی بر اساس قانون بودجه مکلف است تا با پرداخت ارز ترجیحی، قیمت کالاهای اساسی را کنترل کند. هدف عمده این سیاست، جلوگیری از فشار به اقشار کم درآمد با حداقل دستمزد عنوان می‌شود.
به‌طور کلی قابل بیان است کالاهایی مانند انواع گوشت، گندم و جو، دانه‌های روغنی، مولدهای دام و طیور و … در دسته‌بندی کالاهای مشمول ارز ترجیحی می‌شوند. همچنین، برخی از داروها، ملزومات پزشکی و دندان‌پزشکی و سایر موارد نیز، جزو لیست کالاهای مشمول ارز ترجیحی هستند.
طول و پیچیدگی زنجیره واردات و توزیع، همچنین محل تامین ارز، از مهم‌ترین عواملی هستند که می‌توانند کارایی سیاست ارز ترجیحی را افزایش دهند. به‌طور کلی اگر عمده کالای مصرفی، توسط دولت وارد شود و زنجیره توزیع آن نیز در اختیار دولت باشد، سیاست تامین ارز ترجیحی از کارایی برخوردار است.
بر اساس ساختار کنونی، نرخ ارز نیمایی با قیمت ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان و نرخ ارز توافقی با حدود ۴۷ هزار تومان هم‌اکنون در بازار معامله می‌شود.
آمارهای بانک مرکزی نشان می‌دهد از ابتدای سال جاری تا ۱۱ مهر ماه، حدود ۲۶ میلیارد دلار ارز برای واردات بخش صنعت کشور تامین شده است. در این میان ۱۸.۵ میلیارد دلار با ارز نیما و ۷.۵ میلیارد دلار با نرخ توافقی ارز، تخصیص یافته است.
تفاوت نرخ ارز نیمایی و توافقی چیست؟
تفاوت این دو ارز ترجیحی در آن است که اغلب صنایع بزرگ کشور، که خصولتی بوده و یارانه تولید به آن‌ها تعلق می‌گیرد، از ارز نیمایی استفاده می‌کنند. دولت به دلیل یارانه تولیدی که به این صنایع اختصاص می‌دهد، از آن‌ها انتظار دارد ارز وارداتی خود را با قیمت پایین‌تری عرضه نمایند.
گروه دیگری که وابستگی به دولت ندارند، اجازه دارند ارز خود را در تالار توافقی به فروش برسانند. به دلیل اینکه این دسته از درآمدها، حواله ارزی بوده و هزینه حمل و نقل دارند، عمدتا با قیمت پایین‌تری نسبت به بازار آزاد معامله می‌شوند.
در مقابل نیز برخی از صنایع و تولیدات هستند که به دلیل حمایت دولت، از ارز ترجیحی برخوردار می‌شوند.
مرکز مبادله ارز و طلا و تالار ارز توافقی
تالار ارز توافقی یکی از جدیدترین برنامه‌های توسعه‌ای بانک مرکزی برای شفافیت معاملات ارزی کشور است. کشف قیمت قابل اتکای ارز، کاهش ریسک معاملات ارز بازرگانان و جلوگیری از خالی فروشی و کوتاژ فروشی، از مهم‌ترین مطالبات ارزی مردم در سال‌های اخیر بوده است. این ساختار همچنین به کاهش تبانی ارزی و کاهش هزینه‌های مبادلات منجر می‌شود.
بر این اساس حراج سکه طلا و شمش طلا در مرکز مبادله ایران در راستای مدیریت چالش‌ها و کاهش فشار به بازار ارز تعریف شد.
بانک مرکزی با این اقدام، نه تنها شیوه به روزتر و کاراتری را برای پیاده‌سازی سیاستگذاری و تنظیم‌گری خود اتخاذ کرده است؛ بلکه زمینه دسترسی آسان مردم و صنعتگران را به طلا، در یک بستر مطمئن و شفاف فراهم کرده است.
