بررسی صادرات و واردات ۸ ماهه ایران از ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳؛
رشد صادرات ایران در ۶ سال اخیر؛ علت تعمیق کسری تجاری چیست؟
صادرات ۸ ماهه ایران در سال ۱۴۰۳ با ثبت بالاترین رکورد در ۶ سال اخیر، نقطه عطفی در تجارت خارجی کشور محسوب می‌شود. با این حال، کسری تراز تجاری ایران همچنان به دلیل افت قیمت محصولات پتروشیمی و تورم فزاینده کالاهای وارداتی، روندی افزایشی را طی کرده و چالشی اساسی برای اقتصاد کشور ایجاد کرده است.
به گزارش رواق، مجموع ارزش صادرات ایران طی ۸ ماهه نخست سال جاری به بیش از ۳۸ میلیارد دلار رسیده است. در مقابل، ارزش کالاهای وارداتی نیز بالغ بر ۴۵ میلیارد دلار ثبت شده است. این ارقام شامل درآمدهای نفتی نمی‌شود اما واردات شمش طلا را در بر می‌گیرد.
رکوردشکنی صادرات غیرنفتی ایران در ۸ ماهه نخست
بررسی متوسط ارزش صادرات و واردات از سال ۱۳۹۸ تاکنون نشان می‌دهد که صادرات کشور در ۸ ماهه نخست سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۴ درصد افزایش داشته است.
طی این بازه زمانی، ایران بالاترین میزان صادرات غیرنفتی خود را طی ۶ سال اخیر به ثبت رسانده است. این در حالی است که در سال ۱۳۹۹، به دلیل رکود اقتصادی ناشی از شیوع کرونا، کمترین میزان صادرات ۸ ماهه با ارزشی معادل ۲۳ میلیارد دلار به ثبت رسید.
به طور کلی، صادرات ایران از ۲۷ میلیارد دلار در ۸ ماهه نخست سال ۱۳۹۸ به بیش از ۳۸ میلیارد دلار در سال جاری رسیده است.
رشد واردات و پیامدهای آن
هم‌زمان با افزایش صادرات، واردات ایران نیز رشد چشمگیری داشته است. بر اساس داده‌های گمرک و مرکز آمار ایران، واردات کشور از ۲۹.۴ میلیارد دلار در ۸ ماهه نخست سال ۱۳۹۸ به بیش از ۴۵.۱ میلیارد دلار در بازه مشابه سال جاری افزایش یافته است.
این افزایش معادل ۱۶ میلیارد دلار در ۵ سال اخیر است. در سال ۱۳۹۹ نیز، کمترین میزان واردات ۸ ماهه با رقمی حدود ۲۶ میلیارد دلار ثبت شد.
کاهش کسری تجاری در سایه نوسانات اقتصادی
بررسی میزان کسری تجاری کشور بدون احتساب درآمدهای نفتی نشان می‌دهد که در ۸ ماهه نخست سال جاری، کسری تراز تجاری ایران به حدود ۷ میلیارد دلار رسیده است. این رقم نسبت به کسری ۱۱ میلیارد دلاری سال گذشته کاهش یافته است.
با این وجود، عمق کسری تجاری طی سال‌های اخیر افزایش یافته است. کارشناسان معتقدند این روند ناشی از تورم جهانی کالاهای وارداتی و کاهش قیمت کالاهای صادراتی ایران است.
ساختار سبد صادراتی و وارداتی ایران
سبد کالاهای صادراتی ایران عمدتاً شامل مشتقات نفتی، محصولات شیمیایی و میعانات گازی است. بر اساس آمار، حدود ۳۰ درصد از صادرات ایران مربوط به اقلامی مانند میعانات گازی، روغن‌های سبک، پلی‌اتیلن، پروپان مایع و متانول می‌شود.
در مقابل، کالاهای وارداتی کشور به دلیل وابستگی به فناوری و مواد اولیه خارجی، به طور متوسط تورمی معادل ۶.۴ درصد در سال گذشته را تجربه کرده است.
افت ارزش کالاهای صادراتی
طی سال گذشته، ارزش کالاهای پتروشیمی صادراتی ایران به طور متوسط ۲۰ درصد کاهش داشته است. همچنین، ارزش هر تن کالای صادراتی در ۶ سال اخیر از ۸۱۲ دلار به ۵۴۳ دلار کاهش یافته است.
در مقابل، هر تن کالای وارداتی ایران با ارزشی حدود ۲۷۰۰ دلار وارد کشور شده که تقریباً ۵ برابر ارزش کالای صادراتی است. با این حال، این رقم طی سال‌های اخیر از ۳۲۴۲ دلار به ۲۷۰۰ دلار کاهش یافته است.
رشد صادرات غیرنفتی ایران در سال جاری، دستاوردی مثبت در سایه چالش‌های اقتصادی و تحریم‌ها محسوب می‌شود. با این حال، نابرابری شدید میان ارزش کالاهای صادراتی و وارداتی و تعمیق کسری تجاری از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی اقتصاد کشور است.
رفع این چالش‌ها مستلزم افزایش سهم کالاهای با ارزش افزوده بالا در سبد صادراتی، مدیریت واردات و اصلاح سیاست‌های تجاری است تا بتواند تأثیرات مثبت در اقتصاد کلان کشور به همراه داشته باشد.
